Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1

Տարիներ շարունակ բազմաթիվ հեղինակներ և հետազոտողներ ուսումնասիրել են այն ֆենոմենը, թե որտեղից է հայտնվել արտատարածաշրջանային երկրների և այլ «խաղացողների» «ցատկահարթակը», որը գրեթե 1991 թվականից ի վեր օգտագործվում է տարատեսակ հարձակումների և սադրանքների համար, ընդ որում ՝ միանգամից երկու տերությունների՝ Իրանի և Ռուսաստանի դեմ։ Խոսքը, իհարկե, «Ադրբեջանի հանրապետության» մասին է, որը 1991 թվականից իրեն հռչակել է իբրև «առաջին» նման հանրապետության՝ «ԱԴՀ»-ի իրավահաջորդը։ Ընդ որում, պետք է հստակ իմանալ և հասկանալ, որ այս տարածաշրջանում ոչ մի դարում, ոչ մի հազարամյակում չի եղել որևէ անկախ կամ նույնիսկ կախյալ պետական կազմավորում՝ «ադրբեջան» տեղանունով։

Ամեն ինչում մեղավոր է, որքան էլ տարօրինակ է, նախկին Խորհրդային Միությունը, որն ուժով և պատժիչ միջոցների սպառնալիքով կյանքի կոչեց ուրիշի աշխարհաքաղաքական նախաձեռնությունը՝ վերոհիշյալ «ԱԴՀ»-ի ավերակների վրա ստեղծելով ավելի այլանդակ պետական կազմավորում՝ «խորհրդային Ադրբեջան»: Ի միջի այլոց, այդ «ԱԴՀ»-ի կազմում երբեք ոչ մի պահ չի եղել ոչ Նախիջևանի մարզը, ոչ Արցախը (Ղարաբաղը)… Բայց «ժողովրդական խորհուրդներն» օրինականացրել են, կրկնենք, օտարածին աշխարհաքաղաքական նախաձեռնություն։ Այսպիսով, ո՞րն է այս աղաղակող պատմաքաղաքական անարդարության պատճառը։

Նախ, ի հեճուկս ժամանակակից թյուրքական «պատմաբան»-զեղծարարների, հիշեցնենք, որ թյուրքական ցեղերը Միջին Ասիայից առաջին անգամ թափանցել են Անդրկովկաս և Փոքր Ասիա մ.թ. VIII-X դարերում (Քրիստոսի ծննդից հետո), արաբական խալիֆայության թուլացման շրջանում, երբ արաբական խալիֆների զորքերը սկսեցին ներգրավել թյուրքական վարձկաններ Կենտրոնական Ասիայից և Խորասանից: Բանակում ծառայության համար նրանց հատկացվեցին հողատարածքներ (Տարոնում, Ադանայում և այլ քաղաքներում)։ Թյուրքական ցեղերի զանգվածային տեղաշարժը դեպի արևելք սկսվեց մ.թ. 11-րդ դարում՝ իրենց հոտերի համար նոր արոտավայրեր գտնելու համար։ Իսկ Անդրկովկասում թուրքերը սկսել են հայտնվել մ.թ. 10-րդ դարում։ Սրանք նվաճող սելջուկ-թուրքերն են, ինչպես նաև վրացական թագավորների կողմից ծառայության վարձված քոչվոր կիպչակ ռազմիկները։ Չնայած, իհարկե, թուրքերը Անդրկովկասում հայտնվել են ավելի վաղ, երբ VI-VIII դարերում խազարները ավերիչ արշավանքներ կատարեցին այս հարուստ տարածաշրջանի վրա, որոնք 627 թվականին անգամ գրավեցին Թբիլիսին: Հետագայում արաբները խազարներին (թուրք վաչկատուններ) դուրս մղեցին Անդրկովկասից։ Դա նույնիսկ մակերեսային դիտարկումով է երևում՝ եկվորները չափազանց շատ հող են յուրացրել՝ անխղճորեն ոչնչացնելով բնիկներին, իսկ նրանց, որոնց չեն ոչնչացրել, ձուլել են, ընդ որում՝ դա տևել է դարեր շարունակ և ընդհատվել է տարածաշրջանի իսլամացման գործընթացով։ Բայց ոչ թե թյուրքական էթնոսն է ազդել Կովկասի պատմության և մշակույթի վրա, այլ հակառակը՝ կովկասյան ժողովուրդներն իրենց բազմահազարամյա պատմությամբ քոչվոր թուրքերին սովորեցրել են ապրել, իսկ իրականում բարբարոս ցեղերի ներկայացուցիչներին սովորեցրել են նստակյաց կյանքին, այդ թվում՝ մշակույթին։ Իսկ մեր հայտարարությունն ավելի շատ վերաբերում է Աստծո ստեղծած Տիեզերքի պես հին Իրան-Էրոնշեհրին՝ ողջ ժամանակակից քաղաքակրթության սյուներից մեկին: Ի վերջո, Իրանը երկար դարեր տուժել է տարբեր թյուրքական զավթիչների արշավանքներից և վայրագություններից…

Զրադաշտական կրոնական պատկերացումների հաստատակամությունը արիացիների (իրանցիների) և քյոնիտների (հյաոնա, սյոննու-թյուրքալեզու հոներ) առճակատման մասին վկայում է թուրքերի կողմից Մեծ Իրանի տարածք շատ վաղ ներթափանցման մասին (ոչ ուշ, քան մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի կեսերը): Եվ մասնավորապես Անդրկովկասում, որտեղ կար Ավեստական շարականների արիացիների բարի երկիր՝ Արյանամ Վեյջա (փահլավերեն- Երանվեժ)՝ փռված Դաիտի (ամենայն հավանականությամբ՝ Արաքս/Արաս) և Հրազդան գետերի ափերին (Արաքսի վտակ, որը հոսում է Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանով), արիական իշխան (Կավի) Վիշտասպան աղոթում էր աստվածներին՝ իրեն հաղթանակ պարգևելու համար՝ թշնամիների՝ հյաոնաների, հոների /քյոնիտների նկատմամբ։ Արևմտյան Ասիայում թուրքերի վաղ հայտնվելու փաստը, իհարկե, չէր կարող անտեսվել գիտնական արևելագետների կողմից։ Ռուս ականավոր գիտնական Ի.Վ.Պյանկովը, որը, ցավոք, վերջերս կյանքից հեռացավ՝ անդրադառնալով Ե.Ե. Կուզմինայի երկարամյա թեզին. 9-8-րդ դարերում Ղազախստանի Դանդիբայի հնագիտական մշակույթի թյուրքական պատկանելության մասին մ.թ.ա., գրել է, որ այս մշակույթի էլիտան կարող էր արդեն թյուրքալեզու լինել: Ահա, օրինակ, մեջբերում․ «Ե.Ե. Կուզմինան կարծում է, որ դանդիբաևյան մշակույթն իր ծագմամբ կապված չէ անդրոնովական մշակութի հետ և նրա ի հայտ գալը կապում է արևելքից թյուրքական ծագում ունեցող ցեղերի հայտնվելու հետ: Վերոնշյալը ենթադրում է, որ թյուրքական տարրը, թեև ոչ իր մաքուր ձևով, առկա է եղել եվրասիական տափաստանների արևելյան մասի քոչվորների մեջ դեռևս հնագույն ժամանակներում՝ հոնական ճյուղի նախաթուրքերը՝ մ.թ.ա. 9-8-րդ դարերից, Օղուզ ճյուղի նախաթուրքերը՝ մ.թ.ա.VIII-VII դդ.: Կարելի է ենթադրել, որ վաղ երկաթի դարում թյուրքալեզու ցեղերը տեղափոխվել են արևմուտք՝ ընդհուպ մինչև Կենտրոնական Ղազախստան»․ Ի. Վ. Պյանկով, «Իրանցիներն ու թուրքերը սկյութական և նախասկյութական ժամանակների եվրասիական տափաստաններում»:

Այնուամենայնիվ, փաստը մնում է փաստ, որ Հին Իրանում թուրքերը ընկալվում էին հենց որպես Չարիք։ Փահլավերեն զրադաշտական ապոկալիպտիկ ձեռագրերում հյաոնաները մշտապես խառնվում են թուրքերին։ Ըստ էության, հենց թուրքերին էին իրանցիները կապում «Ահեղ դատաստանի» ժողովուրդների հետ՝ նրանց, որոնց գալը մոտեցնում է աշխարհի վերջը։ Հետաքրքիրն այն է, որ արաբները, որոնք ամբողջությամբ գրավել են Իրանը վաղ միջնադարում, զրադաշտական ապոկալիպտիկայում միայն պատահաբար են հիշատակվում: Սա վկայում է այն մասին, որ այս մարգարեական տեքստերը հիմնված էին շատ հին, նախաիսլամական ավանդույթի վրա: Իսկ Իրանի բոլոր թշնամիներից այս ավանդույթում հիշատակվում են միայն թուրքերը։ Կարելի է ենթադրել, որ նման միտքը բխում է բուն ավեստական ավանդույթից, որտեղ հյաոնական որոշ ցեղեր արիների հիմնական թշնամիներն էին։ Ի տարբերություն ավելի հայտնի թուրերի (թուրանցիներ), ըստ իրանական ձեռագրերի, արիացիների և հյաոնայի միջև ոչ մի բարեկամական կապ չկա: Բացի այդ, հոների, քյոնիտների և հյաոնների էթնիկ անունների համընկնումը չափազանց ապշեցուցիչ է, որպեսզի հաշվի չառնվի: Կարելի է ենթադրել, որ հենց ավեստական հյաոնա ժողովրդի թյուրքերենն է հիմք հանդիսացել այն մտքի համար, որ թյուրքական աշխարհն է միշտ հակադրվել Իրանին, ոչ թե պարզ զուգադիպություն թուր և թուրքեր բառերի միջև։

Եկեք չխորանանք դարերի ու հազարամյակների մեջ։ Դրա համար կան պրոֆեսիոնալ պատմաբաններ և հնագետներ։

Պատմությունը կտրուկ փոխվել է, փաստորեն, ռուս-իրանական մի շարք պատերազմներից հետո։ Բայց Անդրկովկասում Ռուսական կայսրության կառավարման ժամանակաշրջանում այս տարածաշրջանի քարտեզի վրա ոչ մի «ադրբեջան» չկար. ռուս պատմաբանները, հիմնվելով իրանական, արաբական և նույնիսկ թյուրքական (!) աղբյուրների վրա, ինչ ասես նշում էին, բայց՝ ոչ «ադրբեջան»: Արևելյան Անդրկովկասը կոչվել է և՛ Արրան, արխիվներում պահպանվել է Արրանի տիրակալների անունը՝ Արրանշահիկներ, և՛ Շիրվանը, որի տիրակալները կոչվում էին Շիրվանշահեր։ Բայց՝ ոչ էմիրներ, սուլթաններ, խաներ կամ որևէ այլ բան: Դե, մենք չենք բացատրի, որ շահ բառը իրանական է՝ իր բոլոր պարամետրերով ու արմատներով։ Եվ այս բառի առկայությունը Արրանի և Շիրվանի տիրակալների անուններում պարզապես վկայում է ոչ միայն Իրանի հսկայական ազդեցության մասին այս տարածքների վրա, այլև ցույց է տալիս, որ բնակիչներն ու տիրակալները նույնպես իրանցիներ են եղել, իրանախոս…

Բայց… թշնամիների, տվյալ դեպքում՝ Ռուսական կայսրության թշնամիների ջանքերով մինչև 1917 թվականն ստեղծվեց մի իրավիճակ, որը 1918 թվականին հանգեցրեց այս պետության փլուզմանը։ Նրա ավերակների վրա ստեղծվեցին նոր պետական կազմավորումներ՝ ներառյալ բոլոր տեսակի «ուկրաինաները» (Գերմանիայի խնամակալության ներքո) և «ադրբեջանները» (…Անգլիայի և հրեաների խնամակալության ներքո): Ինչպե՞ս եղավ, որ բոլորովին այլ պատմական տարածքներ հանկարծ կոչվեցին «ադրբեջան», որի մասին «ինչ-որ մեկը» ԽՍՀՄ-ում որոշեց «մոռանալ» կամ փոխել իրենց պատմությունը։ Բոլորից լավ, այդ թվում և բոլորից ազնիվ համառոտ նկարագրել է «խորհրդային ադրբեջանի» նախապատմությունը… ռուս հերոս, մարտական գեներալ–լեյտենանտ Անտոն Դենիկինը (1872-1947 թթ.): Նրա ժողովածուն՝ «Էսսեներ ռուսական խռովության մասին» («Օչերկի ռուսսկոյ սմուտի»), «Սպիտակ» շարժման առաջնորդներից մեկի պատմական և կենսագրական ակնարկն է հեղափոխական իրադարձությունների մասին, որոնք պատճառ դարձան Ռուսական կայսրության փլուզման և Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմի: Գիրքն ընդգրկում է 1917 թվականի փետրվարից մինչև 1920 թվականի ապրիլը: Առաջին հատորը լույս է տեսել Փարիզում 1921 թվականին, իսկ վերջին հինգերորդը՝ Բեռլինում 1926 թվականին։ Գիրքն անցել է բազմաթիվ հրատարակություններով։ Եվ միայն դա է իրական պատմական աղբյուրը, որը լույս է սփռում այն խավարի վրա, որը «ադրբեջանի»՝ Անդրկովկասում հայտնվելու մասին սերմանել են թշնամիները՝ Իրանի և Ռուսաստանի իսկական թշնամիները, որոնց սուտը 71 տարի շարունակ տարածել և զարգացրել են «Մոսկվայի բոլշևիկները», իսկ հետո նաև «ԽՍՀՄ կոմունիստները»…

(շարունակելի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Մանրամասները` https://livenews.am/press/2023/222567/13/16/20/

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ